Λιτόχωρο Πιερίας: Με θέα το βουνό των Θεών

Είναι χτισμένο στην πλαγιά της υψηλότερης κορυφής του Ολύμπου (Μύτικας, 2.918 μ.) και η βουνίσια ομορφιά του σε συνδυασμό με την παραδοσιακή μακεδονική αρχιτεκτονική δημιουργούν ένα μαγευτικό κινηματογραφικό σκηνικό που κόβει την ανάσα. 

Η πρώτη έγγραφη μνεία για το Λιτόχωρο γίνεται στο α΄ ήμισυ του 16^ου αιώνα, όταν ο Άγιος Διονύσιος συνοδοιπόρος του Οσίου Νικάνορα της Μονής Ζάβορδας επισκέφθηκε την περιοχή και ίδρυσε το ομώνυμο μοναστήρι.

Στο Λιτόχωρο κατέφυγε, επίσης, και ο Ρήγας Φεραίος μετά το φόνο του Τούρκου προκρίτου στο Βελεστίνο.

Υπάρχουν πέντε εκδοχές για τρεις ορθογραφίες της λέξης Λιτόχωρο (ή Λητόχωρο ή Λυτόχωρο), με την επικρατούσα να δίνει και τη σημερινή ονομασία με γιώτα.

Η μυθική Λητώ θεωρείται υπαίτια για την ορθογραφία με η, ενώ η γραφή με υ προκύπτει από το «λυτός» (δηλ. ελεύθερος) τόπος. Το τελευταίο οφείλεται πιθανόν στο μετριότερο καθεστώς τουρκοκρατίας (σε σύγκριση με άλλες περιοχές) του κεφαλοχωριού της Πιερίας ή γενικά στο «ελευθερίζον» φρόνημα των ντόπιων. Επιπρόσθετα, η λέξη ίσως προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη λιτή (+χώρος), δηλαδή την προσευχή. Ακόμη, μπορεί να είναι παράφραση της λέξης Λιθόχωρο, δηλαδή του πέτρινου τόπου, γνώμη που βρίσκει τους περισσότερους υποστηρικτές. Υπάρχει, τέλος, η άποψη πως Λιτόχωρο σημαίνει απλώς λιτός χώρος.

Τι να δείτε στο Λιτόχωρο

Ναυτικό Μουσείο

Η συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει μέχρι στιγμής περί τα 1.000 αντικείμενα, μέρος των οποίων αποτελεί το φωτογραφικό του αρχείο. Τα υπόλοιπα αντικείμενα ανήκουν στις κατηγορίες χαλκοτεχνία, μεταλλοτεχνία, ξυλοτεχνία, κεραμική, εργαλεία-μηχανές, όπλα, μακέτες, γυάλινα, αρχειακό υλικό, ενδυμασία και εξαρτήματα και υφασμάτινα είδη. Επίσης, υπάρχει και η πινακοθήκη του μουσείου με έργα που απεικονίζουν κατά κύριο λόγο Λιτοχωρίτικα σκαριά. Η μόνιμη συλλογή, είναι οργανωμένη μουσειολογικά σε δύο θεματικές ενότητες. Στην πρώτη παρουσιάζεται η τοπική ναυτική ιστορία μέσα από ημερολόγια, ναυτολόγια και χειρόγραφα Λιτοχωριτών ναυτικών. Στη δεύτερη εκτίθενται αντικείμενα που αφορούν γενικότερα τη ναυτιλία και τη ζωή στη θάλασσα.

Το φαράγγι του Ενιπέα

Το μαγευτικό φαράγγι, που σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, τον Ενιπέα, τον ωραιότερο από τους ποτάμιους θεούς, γιο του Ωκεανού και της Τηθύος, ερωτεύτηκε η Τυρώ, κόρη του βασιλιά Σαλμωνέως και της Αλκιδίκης. Ο θεός Ποσειδώνας, που είδε την Τυρώ και την ερωτεύτηκε, πήρε τη μορφή του Ενιπέα, για να μπορέσει να την κατακτήσει. Αυτή εξαπατήθηκε και δέχτηκε τον Ποσειδώνα. Ο θεός του υγρού στοιχείου αποκάλυψε στη συνέχεια την ταυτότητά του στην Τυρώ και της προανήγγειλε τη γέννηση των δίδυμων παιδιών τους, του Πελία και του Νηλέα. Εξάλλου, στα νερά του Ενιπέα, σύμφωνα και πάλι με τη μυθολογία, λουζόταν η Λητώ, η μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης, ενώ το φαράγγι του Ενιπέα υπήρξε ο τόπος όπου οι Μαινάδες κατασπάραξαν τον ήρωα Ορφέα, ποιητή και φημισμένο μουσικό. Αφετηρία της περιήγησης στο φαράγγι αποτελεί η θέση «Μύλοι», μια από τις εισόδους του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου, σε υψόμετρο 400.

Στο εσωτερικό του παραδοσιακού οικισμού…

Δεν λείπουν ωστόσο και τα νεοκλασικά, λιγοστά μεν, αλλά σημαντικά αρχιτεκτονικά μνημεία, τα οποία ανήκαν κυρίως σε Λιτοχωρίτες ναυτικούς, που θέλησαν να μεταφέρουν στον τόπο τους την αίγλη των μεγάλων μεσογειακών λιμανιών. Στο εσωτερικό του παραδοσιακού οικισμού βρίσκεται και η πλατεία του Πλατάνου, δίπλα στο 1ο Δημοτικό Σχολείο, που χτίστηκε το 1907 από πρόκριτους ναυτικούς. Ένα ακόμα σημείο που αξίζει της προσοχής σας είναι το «Χοροστάσι», με τον αιωνόβιο πλάτανο. Εκεί δίδαξε, σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Ολόκληρο το Λιτόχωρο είναι γεμάτο με μικρές πλατείες και πετρόχτιστες βρύσες, που η καθεμία φέρει διαφορετικό όνομα.

 

Οι Μύλοι

Μια τοποθεσία στα όρια του οικισμού με παλιούς νερόμυλους, κάτω από τα πλατύφυλλα πλατάνια ακούγοντας το κελάρυσμα των πολλών τρεχούμενων νερών. Στους «Μύλους» μπορεί να φτάσει κανείς από την πλατεία, έχοντας στα δεξιά του τον Ενιπέα και τη μαγευτική ομώνυμη κοι­λάδα. Από τους «Μύλους», ακολουθώντας τον αγωγό του νερού να διασχίσετε το φαράγγι του Ενιπέα και να μείνετε άφωνοι μπροστά στην άγρια ομορφιά με την οποία προίκισαν οι θεοί το Λιτόχωρο. Το βουητό των νερών, όπως πέφτουν από τους βράχους, μεταφέρει τον επισκέπτη στη μυθική εποχή με τους σχε­τικούς για τον ποταμό μύθους.

Η μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω

Η παλαιά (πατριαρχική και σταυροπηγιακή) μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, αφιερωμένη αρχικά από τον κτήτορά της στην Αγία Τριάδα, ιδρύθηκε το 16ο αιώνα, κατάφερε δε να αποκτήσει φήμη που ξεπέρασε τα όρια του ελλαδικού χώρου. Η παλαιά μονή του Αγίου Διονυσίου, που έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1878 και στο Μακεδονικό Αγώνα, πυρπολήθηκε από τον Βελή πασά (γιο του Αλή πασά) το 1821 και καταστράφηκε από τους γερμανούς κατακτητές το 1943. Η νέα (ανδρική) μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω βρίσκεται στην περιοχή της Σκάλας Λιτοχώρου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, φέρει δε τέμπλο με εικόνες του Φώτη Κόντογλου. Στο σκευοφυλάκιο της νέας μονής φυλάσσονται κειμήλια μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας

Άγιο Σπήλαιο Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω

Ο Άγιος Διονύσιος, κατά κόσμον Δημήτριος Καλέτσης, γεννήθηκε περίπου το 1500 στο χωριό Σκλάταινα Καρδίτσας, στη σημερινή Δρακότρυπα. Αφού πέρασε από τις μονές του Μεγάλου Μετεώρου στην Καλαμπάκα, το Άγιο Όρος και άλλες, το 1542 εγκαταστάθηκε στον Όλυμπο.

Σε υψόμετρο 900μ. μέσα στο φαράγγι του Ενιπέα, σε φυσικό οχυρό πλάτωμα, ανάμεσα σε δύο ρέματα και σε απόσταση 18 χιλιομέτρων από το Λιτόχωρο, έχτισε την παλαιά Μονή. Την αφιέρωσε στην Αγία Τριάδα, αργότερα, όμως, επικράτησε να ονομάζεται Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω. Ο Άγιος Διονύσιος, ασκητεύει σε σπηλιά κάτω από ένα βράχο, η οποία απέχει περίπου 20 λεπτά με τα πόδια από το παλιό μοναστήρι. Ο τόπος ονομάστηκε «Άγιο Σπήλαιο» και σώζεται μέχρι και σήμερα, ενώ προσελκύει καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες.

Εθνικός Δρυμός Ολύμπου

Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα φυσικά μνημεία της Ελλάδας, για μια πανέμορφη περιοχή εξαίσιου φυσικού κάλλους με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, που προσφέρεται για μικρές ή μεγάλες αποδράσεις και η οποία είναι ιδανική για πεζοπορικές διαδρομές! Ο Όλυμπος, η κατοικία των δώδεκα θεών της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας,  με ύψος 2.917 μέτρων (κορυφή Μύτικας) είναι το υψηλότερο βουνό της χώρας και το δεύτερο πιο ψηλό όλων των Βαλκανίων. Στις πλαγιές, τα οροπέδια, τα δάση και τα φαράγγια του Εθνικού Δρυμού φιλοξενούνται πάνω από 1.700 διαφορετικά είδη φυτών, που αντιπροσωπεύουν το 25% του συνόλου των ειδών της ελληνικής χλωρίδας και πολλά εκ των οποίων είναι σπάνια. Στα ρέματα του όρους αναπτύσσονται πλατάνια, ιτιές, σκλήθρα και άλλα παραποτάμια είδη. Λίγο πιο ψηλά υπάρχουν δάση από βελανιδιές. Τις ψηλότερες και δροσερότερες περιοχές καλύπτουν δύο είδη οξιάς και τις πιο ξηρές και ηλιόλουστες το μαύρο πεύκο. Το άλλο είδος πεύκου του Ολύμπου, το ρόμπολο, δημιουργεί μεγάλα δάση που φτάνουν ως τα υπαλπικά λιβάδια. Εντυπωσιακή είναι και εδώ η παρουσία του κόκκινου κρίνου.

Το δάσος του Αϊ – Γιάννη

Αξεπέραστης φυσικής ομορφιάς χώρος αναψυχής είναι το δάσος του Αϊ – Γιάννη, στο οποίο φτάνει κάποιος είτε περπατώντας μισή ώρα μετά τον οικισμό είτε με το αυτοκίνητο ακολουθώντας τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Το δάσος είναι πνιγμένο στο έλατο, ενώ στο ξέφωτο μπροστά από την πετρόχτιστη εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου υπάρχουν πανύψηλα, υπεραιωνόβια έλατα, που στον ίσκιο τους φιλοξενούν τους λάτρεις του βουνού και της φύσης.

Για τους λάτρεις των sports

Η περιοχή είναι ιδανική για πεζοπορία, ορειβασία και σπορ βουνού. Οι ορειβατικές διαδρομές στο βουνό είναι εννέα, με πιο δημοφιλή αυτήν που οδηγεί από το Λιτόχωρο στα Πριόνια, μέσω του φαραγγιού του Ενιπέα (ορειβατικό μονοπάτι Ε4). Κοντά στα Πριόνια, τα νερά του ποταμού σχηματίζουν μικρές φυσικές πισίνες. Αν θέλετε να συνεχίσετε, λίγα χιλιόμετρα πριν από τα Πριόνια (θέση «Γκορτσιά»), ξεκινά η διαδρομή για το Οροπέδιο των Μουσών (υψόμ. 2.600 μ.) και από εκεί για τις ψηλότερες κορυφές του βουνού. Ορειβατικές διαδρομές στον Όλυμπο ξεκινούν επίσης από το Δίον και την Πέτρα.

Στο βουνό υπάρχουν τα καταφύγια «Δ. Μπουντόλας» (υψόμ. 930μ.), «Σπ. Αγαπητός» (υψόμ. 2.100 μ.,), «Χρ. Κάκαλος» (υψόμ. 2.650 μ.,) και «Γ. Αποστολίδης» (υψόμ. 2.760 μ.,). Αναλυτικά στοιχεία για τις διαδρομές και τους χάρτες θα βρείτε στο site του Δήμου Δίου-Ολύμπου

Η ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου ενδείκνυται, επίσης, για κάνιονινγκ, διαδρομές με αυτοκίνητα 4×4 ή εντούρο μηχανές, mountain bike, αλλά και αναρρίχηση στις φυσικές πλαγιές του βουνού και στις τεχνητές αναρριχητικές πίστες του Αθλητικού Κέντρου Λιτόχωρου.

Στην ατμόσφαιρα η ορεινή δροσιά συνταιριάζει αρμονικά με τη μαγεία της φύσης. Σε αυτόν τον τόπο οι χρωματικές εναλλαγές και  η φυσική ομορφιά συνενώνονται με την ανθρώπινη ζεστασιά, προσφέροντας μία μοναδική ταξιδιωτική εμπειρία!