Η Καρύταινα, αποτελεί το «Τολέδο της Ελλάδας» αλλά και έναν ορεινό παράδεισο στην Αρκαδία, που έχει υμνήσει και ο σπουδαίος Νίκος Καζαντζάκης.
«H Kαρύταινα είναι αληθινά το Τολέδο της Ελλάδας… το κάστρο έρημο, σταχτόμαυρο σα γεράκι, σηκώνεται στην κορφή και βιγλίζει. …..τα σύννεφα είχαν πληθύνει και περνούσαν γρήγορα, ρίχνοντας τεράστιους ίσκιους απάνω στα βουνά και κάτω στον κάμπο. Κι όταν αντικρίσαμε πάνω από το λόφο το ξακουστό κάστρο της Καρύταινας, νιώσαμε πως σήμερα, σε τέτοιο ανήσυχο φωτισμό και με τέτοιες σύγχρονες έγνοιες, το κάστρο τούτο το άγριο, το πολεμικό, το απότομο, διατυπώνει πιστότερα από κάθε ελληνικό ναό το τοπίο γύρα μας και μέσα μας».
Η Καρύταινα είναι χωριό της Γορτυνίας του νομού Αρκαδίας και είναι χτισμένη σε κορυφή λόφου γύρω από το ομώνυμο μεσαιωνικό κάστρο. Βρίσκεται στο χώρο της αρχαίας Βρένθης. Ο οικισμός διακρίνεται ιδιαίτερα για το μεσαιωνικό του χαρακτήρα που του προσδίδουν τα σπίτια, το κάστρο και οι βυζαντινού ρυθμού εκκλησίες. Έχει αναγνωριστεί ως παραδοσιακός οικισμός.
Αναφέρεται για πρώτη φορά τον 13ο αιώνα, κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα. Την περίοδο αυτή υπήρξε πρωτεύουσα μίας από τις βαρωνίες των Φράγκων. Στη γαλλική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως αναφέρεται ως Caraintaine. Τα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, τη βαρωνία της την κατείχε η οικογένεια των Ντε Μπρυγιέρ (ή Ντε Μπριέλ). Στην οικογένεια αυτή αποδίδεται και η κατασκευή του κάστρου της Καρύταινας που χτίστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν τα ερείπια της αρχαίας Βρένθης που ήταν χτισμένη στην ίδια τοποθεσία. Το εντυπωσιακό και ισχυρό κάστρο της Καρύταινας προσέδωσε στην πόλη στρατηγική σημασία και την ασφάλισε αποτελεσματικά. Αργότερα, η Καρύταινα πέρασε στην εξουσία του Δεσποτάτου του Μορέως, καθώς το 1320 εξαγοράστηκε από τον Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο. Την 25 Μαρτίου 1821 επαναστάτες από το Ζυγοβίστι υπό τον Θεοδόσιο Καρδαρά και από τη Στεμνίτσα και τη Δημητσάνα υπό τον Κωνσταντίνο Αλεξανδρόπουλο κατέβηκαν για να συλλάβουν τους εκεί Τούρκους, αλλά αυτοί πρόλαβαν και κλείστηκαν στο παλαιό οχυρό της πόλης όπου πολιορκήθηκαν. Το 1826 χρησιμοποίησε ο Κολοκοτρώνης το κάστρο της ως ορμητήριο κατά του Ιμπραήμ και ως καταφύγιο των γυναικών και των παιδιών.
Τι να δείτε
Κάστρο Καρύταινας
Το κάστρο, βρίσκεται στα νότια του χωριού πάνω σ’ έναν απόκρημνο βράχο. Υπήρξε ένα από τα πιο αξιόλογα φρούρια της Πελοποννήσου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Χτίστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα (μάλλον το 1245) από τον ξακουστό Γάλλο ιππότη Γοδεφρείδο ντε Μπρυγιέρ (Geoffrey de Bruyeres ή de Briel), βαρώνο της Καρύταινας. Ο ντε Μπρυγιέρ, γεννημένος στην Ελλάδα, είναι από τις πρωταγωνιστικές φυσιογνωμίες στο Χρονικόν του Μορέως. Πριν τη Φραγκοκρατία, δεν υπάρχουν αναφορές για την Καρύταινα. Υπάρχουν πάντως σοβαρές ενδείξεις ότι στη θέση προϋπήρχε βυζαντινό και ίσως και αρχαίο κάστρο (αρχαία Βρένθη). Το 1821 ήταν από τα πρώτα κάστρα που απελευθερώθηκαν και αφού είχε προηγηθεί η πρώτη νίκη των Ελλήνων Επαναστατών, υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στη μάχη της Καρύταινας (27 Μαρτίου 1821). Αυτή η πρώτη ιστορική νίκη είναι και ο λόγος που η Καρύταινα απεικονιζόταν μαζί με τον Κολοκοτρώνη στα παλιά πεντοχίλιαρα. To 1826 o Γέρος του Μωριά θα οχυρώσει και πάλι το κάστρο, για να χρησιμοποιηθεί ως ορμητήριο στη διάρκεια των επιχειρήσεών του κατά του Ιμπραήμ και ως καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού. Ο Ιμπραήμ επεχείρησε να καταλάβει το κάστρο, χωρίς όμως επιτυχία.
Ο Ναός της Παναγίας
Έξω από το κάστρο υπάρχει ο ναός της Παναγίας. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και εξωνάρθηκα. Αυτό σημαίνει ότι ο χώρος του ναού διατάσσεται έτσι ώστε να σχηματίζεται στο εσωτερικό και στη στέγη σταυρός που εγγράφεται σε ορθογώνιο και περιελάμβανς ένας δεύτερο προθάλαμο μπροστά από την πρόσοψη της εκκλησίας. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δύο μεσοβυζαντινά μαρμάρινα κιονόκρανα εντός του ναού. Απέναντι από την εκκλησία έχτισε ο Κολοκοτρώνης το σπίτι του. Δεν έχει διασωθεί και στον χώρο υπάρχουν μόνο ερείπια. Το κτήριο ήταν διώροφο. Στο ισόγειο υπήρχαν βοηθητικές χρήσεις, όπως αποθήκη και στάβλος. Στον όροφο ήταν οι χώροι διημέρευσης και υπήρχαν μεγάλα παράθυρα που προσέφεραν άπλετη θέα προς τον κάμπο.
Το γεφύρι του πεντοχίλιαρου
Πρόκειται για ένα πέτρινο γεφύρι του 13ου αιώνα που χτίστηκε από τους Φράγκους. Ανακατασκευάστηκε το 1141 από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική, ο οποίος έχτισε και το εκκλησάκι για το Γενέσιο της Θεοτόκου σε μία από τις βάσεις του γεφυριού. Σε αυτόν οφείλονται και τα ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα. Το γεφύρι είχε 5 άνισα μεταξύ τους τόξα, με το άνοιγμα του μεγαλυτέρου να φτάνει τα 9m. Είχε μήκος 50m και ύψος που έφτανε τα 12m. Σήμερα σώζονται μόνο τα 3 τόξα. Σύμφωνα με λαϊκό μύθο, ο άρχοντας του κάστρου Γοδεφρείδος ντε Μπριγιέρ έχτισε τη γυναίκα του στα θεμέλια (στοιχείο της ανθρωποθυσίας που συναντάμε και στο γεφύρι της Άρτας) για να στεριώσει το γεφύρι. Μετά έκλεψε τη γυναίκα του πρωτοπαλίκαρού του, Δεμέστιχου Καταβά, και εγκατέλειψαν την Καρύταινα. Τη θέση του πήρε ο Καταβάς και έγινε άρχοντας του κάστρου.
Τι να κάνετε
Βόλτες στο χωριό…
Είναι απολαυστικές κάθε ώρα της ημέρας, αλλά ειδικά γύρω στο ηλιοβασίλεμα, όταν τα λιθόκτιστα σοκάκια του και τα πέτρινα σπίτια με τις κόκκινες κεραμιδοσκεπές τους λούζονται στο απαλό χρυσοπορτοκαλί χρώμα του ήλιου που δύει πίσω από τα βουνά της Αρκαδίας. Διάσπαρτες στα καλντερίμια του χωριού θα συναντήσετε βυζαντινές εκκλησίες, σαν τη Ζωοδόχο Πηγή του 16ου αιώνα, με το τριώροφο καμπαναριό της που στολίζει την κεντρική πλατεία, και το πέτρινο εκκλησάκι του Άι-Νικόλα με τα κεραμίδια στον τρούλο, που χρονολογείται από το 1831. Οι εξίσου πέτρινες βρύσες αναβλύζουν κρυστάλλινο νερό, ενώ τα γραφικά καφενεδάκια της πλατείας είναι ό,τι πρέπει για τα διαλείμματα κάθε βόλτας στο χωριό. Παλαιότερα, στην Καρύταινα λειτουργούσαν δεκατέσσερις υδρόμυλοι και μια νεροτριβή. Από αυτούς σώζονται τρεις υδρόμυλοι.
Μία ωραία πεζοπορική διαδρομή με μικρό βαθμό δυσκολίας, ξεκινά από το πέτρινο γεφύρι προς το χωριό Ατσίχολος (ο δρόμος φτάνει μέχρι εκεί) και οδηγεί προς το φαράγγι του Λούσιου ποταμού και το φιλόξενο μοναστήρι-αετοφωλιά του Ιωάννη Προδρόμου, όπου φτάνει κανείς μόνο με τα πόδια. Ο Λούσιος ποταμός μαζί με τον Αλφειό είναι ιδανικοί για πολλές δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού όπως το rafting.
Τι να δοκιμάσετε
Στις γραφικές ταβέρνες της Καρύταινας θα γευθείτε νόστιμο αρνί γιουβέτσι, κοκορέτσι, τηγανιτούς μεζέδες, σπληνάντερο και λαγωτό χοιρινό ή λαγό. Μην παραλείψετε να αγοράσετε τοπικά ζυμαρικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, κάστανα, μέλι, τα εξαιρετικά υφαντά καθώς και άλλα είδη παραδοσιακής τέχνης.
O μεσαιωνικός αυτός οικισμός θα σας προσφέρει στιγμές ηρεμίας, δράσης και πλούσια ιστορία!
Με σημείο εκκίνησης την πρωτεύουσα και μέσω του σύγχρονου αυτοκινητόδρομου της Ολυμπίας Οδού και σε 2,5 ώρες θα φτάσετε στην μαγευτική Καρύταινα.
