Η Ισλανδία μπορεί να είναι η κορυφή μιας ηπείρου μεγέθους σχεδόν όσο το Τέξας, η οποία βυθίστηκε κάτω από τον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια, σύμφωνα με μια νέα θεωρία που προτείνει μια διεθνής ομάδα γεωφυσικών και γεωλόγων.
Η θεωρία έρχεται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες για τον σχηματισμό της Ισλανδίας και του Βόρειου Ατλαντικού, αλλά οι ερευνητές λένε ότι εξηγεί τόσο τα γεωλογικά χαρακτηριστικά του πυθμένα του ωκεανού όσο και το γιατί ο φλοιός της Γης κάτω από την Ισλανδία είναι πολύ πιο παχύς από ό,τι θα έπρεπε. Άλλοι εμπειρογνώμονες που δεν σχετίζονται με την έρευνα, δήλωσαν στο Live Science ότι είναι επιφυλακτικοί ως προς την ύπαρξη της βυθισμένης ηπείρου με βάση τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι στιγμής.
Ωστόσο, αν οι γεωλογικές μελέτες αποδείξουν τη θεωρία, η ριζοσπαστική νέα ιδέα μιας βυθισμένης ηπείρου, θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην κυριότητα τυχόν μετάλλων ή υδρογονανθράκων που ίσως βρίσκονται κάτω από τον πυθμένα, τα οποία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ανήκουν σε μια χώρα που μπορεί να αποδείξει ότι ο ηπειρωτικός φλοιός της εκτείνεται τόσο μακριά.
«Η περιοχή που έχει ηπειρωτικό υλικό από κάτω, εκτεινόταν από τη Γροιλανδία μέχρι τη Σκανδιναβία», δήλωσε η Τζίλιαν Φούλγκερ, επικεφαλής συγγραφέας του κεφαλαίου «Icelandia», που περιλαμβάνεται σε ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Στα χνάρια του Warren B. Hamilton: Νέες ιδέες για την Επιστήμη της Γης» (2021). «Κάποια μέρη στα δυτικά και ανατολικά έχουν πλέον βυθιστεί κάτω από την επιφάνεια του νερού, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται ψηλότερα από ό,τι θα έπρεπε. Αν η στάθμη της θάλασσας έπεφτε κατά 600 μέτρα, τότε θα βλέπαμε πολύ περισσότερη γη πάνω από την επιφάνεια του ωκεανού», δήλωσε η επιστήμονας και καθηγήτρια γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο Ντάραμ του Ηνωμένου Βασιλείου.
Χαμένη ήπειρος
Η περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού ήταν κάποτε μια εντελώς ξηρή γη που αποτελούσε την υπερήπειρο της Παγγαίας πριν από περίπου 335 εκατομμύρια έως 175 εκατομμύρια χρόνια. Οι γεωλόγοι πιστεύουν εδώ και καιρό ότι η λεκάνη του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού σχηματίστηκε καθώς η Παγγαία άρχισε να διασπάται πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια και ότι η Ισλανδία σχηματίστηκε πριν από περίπου 60 εκατομμύρια χρόνια πάνω από ένα ηφαιστειακό λοφίο κοντά στο κέντρο του ωκεανού.
Όμως η Φούλγκερ και η ομάδα της προτείνουν μια διαφορετική θεωρία: ότι οι ωκεανοί άρχισαν να σχηματίζονται περίπου νότια και βόρεια και όχι δυτικά και ανατολικά της Ισλανδίας καθώς η Παγγαία διαλυόταν. Αντ’ αυτού, έγραψαν οι γεωλόγοι, οι περιοχές δυτικά και ανατολικά παρέμειναν συνδεδεμένες με τις σημερινές περιοχές της Γροιλανδίας και της Σκανδιναβίας.
«Οι άνθρωποι έχουν αυτή την εξαιρετικά απλοϊκή ιδέα ότι μια τεκτονική πλάκα είναι κάτι σαν ένα πιάτο φαγητού: απλώς χωρίζεται στα δύο και απομακρύνεται», δήλωσε η επιστήμονας. «Ωστόσο μοιάζει περισσότερο με μια πίτσα ή με ένα έργο τέχνης φτιαγμένο από διαφορετικά υλικά – λίγο ύφασμα εδώ και λίγο κεραμικό εκεί, έτσι ώστε τα διάφορα μέρη να έχουν διαφορετικές αντοχές».
Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, η Παγγαία δεν διασπάστηκε εντελώς και η χαμένη ήπειρος της Ισλανδίας παρέμεινε ως μια λωρίδα ξηράς πλάτους τουλάχιστον 300 χιλιομέτρων μέχρι πριν από περίπου 10 εκατομμύρια χρόνια. Στη συνέχεια, το ανατολικό και το δυτικό άκρο της ηπείρου βυθίστηκαν, και παρέμεινε μόνο η Ισλανδία.
Η θεωρία αυτή μπορεί να εξηγήσει γιατί τα πετρώματα του φλοιού κάτω από τη σύγχρονη Ισλανδία έχουν πάχος περίπου 40 χλμ. αντί για 8 χλμ., που θα αναμενόταν αν η χώρα είχε σχηματιστεί πάνω από ένα ηφαιστειακό λοφίο, είπαν οι γεωλόγοι.
«Όταν σκεφτήκαμε την πιθανότητα ότι αυτός ο παχύς φλοιός είναι ηπειρωτικός, τα δεδομένα μας ξαφνικά έβγαλαν νόημα», δήλωσε η Φούλγκερ. «Έτσι συνειδητοποιήσαμε αμέσως ότι η ηπειρωτική περιοχή ήταν πολύ μεγαλύτερη από την ίδια την Ισλανδία και άρα υπάρχει μια κρυμμένη ήπειρος ακριβώς εκεί κάτω από τη θάλασσα».
Ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα
Η επιστημονική ομάδα υπολόγισε ότι η Ισλανδία εκτεινόταν κάποτε σε περισσότερα από 600.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ξηράς μεταξύ της Γροιλανδίας και της Σκανδιναβίας – μια περιοχή λίγο μικρότερη από το Τέξας. Σήμερα, η Ισλανδία έχει έκταση περίπου 103.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Οι συγγραφείς πρότειναν ότι υπήρχε επίσης μια παρακείμενη περιοχή παρόμοιου μεγέθους, που αποτελούσε τη «Μεγάλη Ισλανδία», στα δυτικά της σημερινής Βρετανίας και Ιρλανδίας. Αλλά και αυτή η περιοχή, επίσης, έχει βυθιστεί κάτω από τα κύματα, είπαν οι επιστήμονες.
Απολιθώματα έδειξαν ότι ορισμένα φυτά που εξαπλώνονται με τη ρίψη σπόρων είναι πανομοιότυπα τόσο στη Γροιλανδία όσο και στη Σκανδιναβία. Αυτό το εύρημα ενισχύει την ιδέα ότι μια ευρεία λωρίδα ξηράς κάποτε συνέδεε τις δύο περιοχές, είπαν οι συγγραφείς. Ωστόσο, οι γεωλόγοι δεν έχουν βρει απολιθώματα από ζώα στη χαμένη ήπειρο.
Ο γεωγράφος Φίλιπ Στάινμπεργκ, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Συνόρων του Πανεπιστημίου Ντάραμ, δήλωσε ότι η νέα θεωρία για την Ισλανδία θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην ιδιοκτησία των ορυκτών καυσίμων που ίσως βρίσκονται κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι χώρες μπορούν να διεκδικήσουν αυτά τα ορυκτά καύσιμα εάν τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι πόροι βρίσκονται κάτω από την υφαλοκρηπίδα της χώρας αυτής – μια σχετικά ρηχή περιοχή του πυθμένα της θάλασσας που μπορεί να εκτείνεται εκατοντάδες μίλια πέρα από την ακτή.
Ο Στάινμπεργκ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, σημείωσε ότι οι χώρες σε όλο τον κόσμο δαπανούν μεγάλα χρηματικά ποσά για γεωλογικές έρευνες που θα μπορούσαν να τους επιτρέψουν να διεκδικήσουν αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης ορυκτών πόρων κάτω από την υφαλοκρηπίδα τους.
«Έρευνες όπως αυτή, η οποία μας αναγκάζει να επανεξετάσουμε τη σχέση μεταξύ της γεωλογίας του βυθού και της ηπειρωτικής γεωλογίας, μπορεί να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις για τις χώρες που προσπαθούν να καθορίσουν ποια περιοχή του βυθού είναι η αποκλειστική τους περιουσία», ανέφερε σε ανακοίνωσή του.
Ωστόσο αρκετοί διακεκριμένοι γεωλόγοι και γεωφυσικοί επικρίνουν τη νέα θεωρία.
Ο Ίαν Ντάλζιελ, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο του Τέξας του Όστιν, ο οποίος τον περασμένο μήνα κέρδισε το μετάλλιο Penrose για την έρευνά του πάνω στην αρχαία γεωγραφία και τις υπερήπειρους, δεν πιστεύει ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποστηρίζουν την θεωρία αυτή.
Σε αντίθεση με τη βυθισμένη ήπειρο της Ζηλανδίας, για παράδειγμα, η οποία, όπως έχουν διαπιστώσει οι γεωλόγοι, αποτελείται από ηπειρωτικό φλοιό που διαχωρίστηκε από την Ανταρκτική και στη συνέχεια βυθίστηκε, δεν υπήρχε αρκετό υλικό ηπειρωτικού φλοιού στην περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού για να σχηματιστεί η Ισλανδία.
Οι γεωφυσικοί Κάρμεν Γκάινα, διευθύντρια του Κέντρου για την Εξέλιξη και τη Δυναμική της Γης στο Όσλο και Αλεξάντερ Μίνακοφ του Πανεπιστημίου του Όσλο είπαν στο Live Science ότι η νέα θεωρία είναι ένας «τολμηρός ισχυρισμός» που έχει αρκετά προβλήματα και ότι η ύπαρξη της ηπείρου της Ισλανδίας είναι απίθανη.
Για παράδειγμα, μαγνητικές έρευνες του θαλάσσιου πυθμένα στην περιοχή, δείχνουν λωρίδες που υποδεικνύουν πότε τοποθετήθηκαν διαδοχικά στρώματα λιωμένου φλοιού στον θαλάσσιο πυθμένα του Βόρειου Ατλαντικού, καθώς το μαγνητικό πεδίο της Γης άλλαξε πολικότητα κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών – ένα σαφές σημάδι ωκεάνιου φλοιού που παρατηρείται επίσης σε μεγάλα ωκεάνια οροπέδια στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Ωστόσο η θεωρία αποτελεί ένα καλό σημείο εκκίνησης για συζητήσεις και για περισσότερη συλλογή δεδομένων- δήλωσαν οι δυο επιστήμονες – όπως περαιτέρω γεωλογικές γεωτρήσεις στον πυθμένα και σεισμικές έρευνες που θα μετρήσουν τον φλοιό από τη σεισμική ηχώ του με τη βοήθεια βαθμονομημένων εκρήξεων που πραγματοποιούν ερευνητικά πλοία.
Πηγή: live science
