Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ολοκλήρωσε την διαδικασία έγκρισης του συνόλου των μελετών για την κατασκευή του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης στον χώρο της ΧΥΜΟΦΙΞ. Η αποκατάσταση του κτηρίου του παλαιού εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ και η αξιοποίησή του σε ένα σύγχρονο Αρχαιολογικό Μουσείο, σε συνδυασμό με την ολική αναβάθμιση και επέκταση του υφιστάμενου Μουσείου και την ολοκλήρωση της αποκατάστασης της «οικίας της Ευρώπης», αναβαθμίζει τις πολιτιστικές υποδομές της Σπάρτης και αναδεικνύει με τρόπο σύγχρονο το εξαιρετικά σημαντικό πολιτιστικό της απόθεμα.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη «Με την έγκριση των μελετών, που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτιστικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, προϋπολογισμού 2.750.000 ευρώ, το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης. Η αναθεώρηση της αρχικής αρχιτεκτονικής μελέτης, ορίζοντας χαμηλότερη στάθμη του υπογείου, κρίθηκε επιβεβλημένη προκειμένου να καταστεί δυνατή η διατήρηση των αρχαιοτήτων, που αποκάλυψε η αρχαιολογική έρευνα, εντός του περιγράμματος του υπογείου του νέου κτηρίου. Στην αρχιτεκτονική προσέγγιση δόθηκε έμφαση στη διατήρηση και ανάδειξη της κύριας όψης του κτηρίου ΧΥΜΟΦΙΞ, η οποία διασώζει τις αρχές του αρχικού του σχεδιασμού, αλλά στην διατήρηση του εσωτερικού του διατηρητέου κτηρίου, ώστε να υπενθυμίζει τον βιομηχανικό του χαρακτήρα. Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης μαζί με την αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών πολιτισμού αναβαθμίζει την πολιτιστική φυσιογνωμία της Λακεδαίμονος και της Σπάρτης, με την οποία η πόλη ξανασυστήνεται στον κόσμο. Το Νέο Μουσείο, στο κτήριο ΧΥΜΟΦΙΞ, αναδεικνύει το πολιτιστικό απόθεμα της πόλης συμβάλλοντας στην προώθηση και εμπέδωση ενός νέου, βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου για τη Λακωνία με επίκεντρο τον πολιτισμό».
Η εγκεκριμένη μελέτη του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης, στο οικόπεδο της ΧΥΜΟΦΙΞ, ακολουθεί δύο άξονες. Αφενός προβλέπει την αποκατάσταση του παλαιού κελύφους του βιομηχανικού κτηρίου, προκειμένου να συμπεριλάβει λειτουργίες του Νέου Μουσείου, αφετέρου την προσθήκη κατ’ επέκταση διωρόφου κτηρίου με υπόγειο, ώστε το κτηριακό συγκρότημα να καλύπτει το σύνολο των λειτουργιών ενός σύγχρονου μουσείου, καθολικά προσβάσιμου.
Ως προς τη λειτουργική οργάνωση των χώρων, το υπόγειο αναπτύσσεται σε δύο στάθμες. Στην κατώτερη στάθμη διαμορφώνονται, μεταξύ άλλων, τρεις διακριτοί βασικοί χώροι αποθήκευσης κεραμικών, ψηφιδωτών και γλυπτών, μικρότεροι χώροι αποθήκευσης ανασκαφικών ευρημάτων, ένα θησαυροφυλάκιο, ο κεντρικός ανελκυστήρας. Στη δεύτερη στάθμη τοποθετείται το μηχανοστάσιο κλιματισμού, το κεντρικό κλιμακοστάσιο, χώροι υγιεινής, το γραφείο του φυλακτικού προσωπικού και ο θάλαμο ελέγχου. Το ισόγειο αναπτύσσεται και αυτό σε δύο στάθμες. Στην κατώτερη στάθμη δημιουργούνται οι χώροι παράλληλων εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων, το Cafe, το πωλητήριο, χώροι εξυπηρέτησης του κοινού. Στην ανώτερη στάθμη του ισογείου αναπτύσσονται η κύρια αίθουσα εκθέσεων, χώροι μελέτης, εργαστήρια και χώροι υγιεινής, ενώ υπάρχει σύνδεση με τον εξωτερικό χώρο. Στον α’ όροφο, στην προσθήκη του υφισταμένου εργοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ, οι λειτουργίες περιλαμβάνουν τα τέσσερα κλιμακοστάσια, τους ανελκυστήρες, WC κοινού και ΑμεΑ, δύο αποθήκες εκθεσιακών αντικειμένων και χώρους μόνιμων εκθέσεων. Η προσθήκη συνδέεται με το όροφο του παλαιού εργοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ. Ο α’ όροφος της ΧΥΜΟΦΙΞ περιλαμβάνει αίθουσα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, WC γραφείων, κλιμακοστάσια και δύο ανελκυστήρες. Τέλος, ο χώρος της υφισταμένης δεξαμενής φιλοξενεί μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Η μελέτη προβλέπει την εκμετάλλευση του πρώην λεβητοστασίου της ΧΥΜΟΦΙΞ, το οποίο είναι ανεξάρτητη κατασκευή. Στο ισόγειό του διαμορφώνονται γραφεία, WC, κουζίνα, κλιμακοστάσιο και ανελκυστήρας. Στη στάθμη του ορόφου διαμορφώνονται ξενώνας, γραφεία, χώρος αρχείου επιστημονικών τεκμηριώσεων και κλιμακοστάσιο με ανελκυστήρα.
Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο χωροθετείται εντός του αρχαιολογικού χώρου της Σπάρτης, σε οικόπεδο έκτασης άνω των 20 στρεμάτων, στο βόρειο άκρο της πόλης. Στη βάση των ανωτέρω εγκεκριμένων μελετών, αξιοποιείται το ακίνητο του π. εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ, του οποίου το κυρίως κτήριο –χωρίς τα προσκτίσματα– έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικό δείγμα βιομηχανικού κτηρίου του μοντέρνου κινήματος, κτισμένο από τον αρχιτέκτονα Π. Ζενέτο. Το έτος 1959 κατασκευάσθηκε το διώροφο και τριώροφο τμήμα του κτηρίου, δύο χρόνια αργότερα η μονώροφη επέκτασή του και στη συνέχεια έγινε η επέκτασή του σε μορφή προστεγάσματος. Το 2005, το ΥΠΠΟΑ αγόρασε το ακίνητο από την Εθνική Τράπεζα για τη χωροθέτηση του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης. Το 2020 εγκρίθηκε η αρχιτεκτονική προμελέτη που περιλάμβανε το χαρακτηρισμένο ως μνημείο κτήριο του εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ, καθώς και νέες επεκτάσεις σε επαφή με το μνημείο.
