Του Νίκου Χ. Παγώνη*
Πολλά είναι αυτά που έχουν γραφτεί για την αποταμίευση κατά καιρούς και τα περισσότερα τα έχουμε γράψει εμείς οι ίδιοι όταν ήμασταν παιδιά! Οι παλαιότεροι εξ ημών θυμούνται με νοσταλγία τους διαγωνισμούς έκθεσης με θέμα την αποταμίευση που είχαν δώρο τον περίφημο κουμπαρά του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και ίσως ένα μικρό ποσό σε κλειστό λογαριασμό και διοργανώνονταν σε ετήσια βάση σε όλη τη χώρα τις τελευταίες ημέρες του Οκτωβρίου, για δεκαετίες. Όχι μόνο ο συγκεκριμένος ετήσιος διαγωνισμός, αλλά και μια συνολική κατεύθυνση προς την ιδέα της αποταμίευσης ήταν διάχυτη στην εκπαίδευση, μέσα στις οικογένειες αλλά και στο δημόσιο λόγο στα μέσα του 20ου αιώνα, σε μια Ελλάδα με λίγους πόρους, που προσπαθούσε να αναπτυχθεί. Η χώρα, ακολουθώντας και τη γενικότερη τάση του Δυτικού Κόσμου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έδωσε προτεραιότητα σε πολιτικές λιτότητας και οικονομικής πειθαρχίας, για την ανάκαμψη.
Και όμως, τελικά δεν έγιναν αρκετά, ώστε η ιδέα της αποταμίευσης να στηριχθεί και να εδραιωθεί σε όλες τις επόμενες γενεές. Από ένα σημείο και μετά, η κουλτούρα της αποταμίευσης υποχώρησε, προς όφελος της κουλτούρας της κατανάλωσης. Η αποταμίευση θεωρήθηκε κάτι «παλιακό», ίσως «ξεπερασμένο», ακόμα και «συντηρητικό». Και αν οι διαγωνισμοί έκθεσης ήταν σημεία του καιρού τους και μιας συγκεκριμένης εποχής, ο «διαγωνισμός» κατανάλωσης αγαθών έγινε το σημείο του καιρού μιας άλλης εποχής. Μπορεί οι γονείς και οι μεγαλύτεροι να συμβούλευαν «φυλάξτε στην άκρη για μια ώρα ανάγκης, ποτέ δεν ξέρεις τι θα συμβεί» και ακόμα και να έδιναν οι ίδιοι το παράδειγμα, όμως ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού δεν είχε εσωτερικεύσει τη λογική της αποταμίευσης. Τελικά η «ώρα ανάγκης» ήρθε. Και τη νιώσαμε όλοι.
Η τελευταία δεκαετία υπήρξε δύσκολη για τη χώρα μας και τα νοικοκυριά, που δέχτηκαν μεγάλες οικονομικές πιέσεις. Λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και των λάθος χειρισμών της προηγούμενης κυβέρνησης, η Ελλάδα πέρασε μέσα από οικονομικές συμπληγάδες. Η ίδια η ιδέα της αποταμίευσης αμφισβητήθηκε και τα «άγια των αγίων της», οι τραπεζικές καταθέσεις βρέθηκαν να κινδυνεύουν, κάτι που ταρακούνησε συνειδήσεις και κλόνισε βεβαιότητες. Η κυβέρνηση της Ν.Δ., ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και όλα τα στελέχη κάθε βαθμίδας, στον ένα χρόνο διακυβέρνησης, έχουν εργαστεί για την οικονομική ανάκαμψη και τη μετάβαση στην ανάπτυξη. Η παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση που έφερε η πανδημία του COVID-19 αποτελεί τη νεώτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε, ίσως τη μεγαλύτερη μέχρι στιγμής, γιατί συνδυάζει όχι μόνο τον οικονομικό αλλά και τον υγειονομικό κίνδυνο.
Tους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε μια ραγδαία αύξηση των καταθέσεων των πολιτών στις ελληνικές τράπεζες. Αν και οι οικονομικοί αναλυτές αποδίδουν το φαινόμενο στην πανδημία και στη μείωση της κατανάλωσης που έφεραν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, η δική μου βαθιά πεποίθηση με μια νότα αισιοδοξίας, είναι ότι οι άνθρωποι έμαθαν κάτι από την περιπέτεια των προηγουμένων χρόνων. Έμαθαν να συμπεριφέρονται πιο ορθολογικά με τα χρήματά τους και το έμαθαν με το δύσκολο τρόπο, χωρίς εκθέσεις και βραβεία, αλλά με την επαφή με την πραγματικότητα και τις δυσκολίες που ανέκυψαν.
Αυτή την Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης θυμόμαστε τους γονείς μας, που έλεγαν «φύλαξε για μια ώρα ανάγκης» και τελικά δικαιώθηκαν. Σκεφτόμαστε όμως και τα παιδιά μας, που έχουμε τη δυνατότητα να τους μεταδώσουμε σήμερα, τώρα, τη νοοτροπία της αποταμίευσης. Δεν υπάρχει τίποτα το «παλιακό», το «ξεπερασμένο» στην αποταμίευση. Η αποταμίευση βοήθησε μια ολόκληρη χώρα να κρατηθεί όρθια στην πιο δύσκολη συγκυρία και συνεχίζει να τη στηρίζει. Είναι μια σύγχρονη ανάγκη, αλλά και μια ευκαιρία. Είναι μια διαχρονική αξία, που πρέπει να περάσει από γενιά σε γενιά.
Μπορεί πια η πρακτική της αποταμίευσης να μην βοηθάει τα παιδιά να κερδίσουν έναν κουμπαρά ή ένα βραβείο, όμως η δυνατότητα να είναι προετοιμασμένα για τη δική τους «ώρα ανάγκης», είναι ένα βραβείο από μόνη της. Η φράση αυτή είναι κάτι που θα διαβάζαμε ίσως σε κάποια από αυτές τις παλιές εκθέσεις για τα καλά της αποταμίευσης. Η πραγματικότητα όμως έχει αποδείξει ότι είναι μια μεγάλη αλήθεια.
*Ο Νίκος Χ. Παγώνης είναι Γραμματέας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων Ν.Δ.
