Στην καρδιά της Αθήνας, μία ανάσα από την βουή των πιο κεντρικών δρόμων της πρωτεύουσας, υπάρχει μία γειτονιά αρκετά διαφορετική. Λευκά, στενά, πλακόστρωτα σοκάκια, χαμηλά σπίτια, χρωματιστά παράθυρα, βουκαμβίλιες, είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν το σκηνικό αυτού του «κυκλαδίτικου νησιού», στην βορειανατολική πλευρά του βράχου της Ακρόπολης, στα όρια της συνοικίας της Πλάκας.
Πρόκειται για τα Αναφιώτικα που αποτέλεσαν και αποτελούν ακόμη, μία ξεχωριστή νότα αρχιτεκτονικής, ιστορίας, και πολιτισμού για τους Αθηναίους. Η συνοικία δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν στην περιοχή εργάτες από την Ανάφη, που είχαν έρθει στην Αθήνα για να εργαστούν ως χτίστες στην ανοικοδόμηση της πόλης και στην ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα. Ο ξυλουργός Γ. Δαμίγος και ο κτίστης Μ. Σιγάλας από την Ανάφη αναφέρονται ως οι πρώτοι οικιστές των Αναφιώτικων, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων χτίστηκε κυρίως κατά την περίοδο της έξωσης του Όθωνα και της μεσοβασιλείας. Το γεγονός ότι η περιοχή από το 1834 είχε χαρακτηριστεί αρχαιολογική ζώνη φαίνεται ότι δεν αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα για τη δημιουργία των σπιτιών τους, τα οποία υπολογίζονταν από 9-36 τμ. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 χτίστηκε προσφυγική συνοικία με παραπήγματα σε τμήμα των Αναφιώτικων.
Τα Αναφιώτικα αποτελούν πεδίο μύθων και θρύλων στο πέρασμα των χρόνων αλλά και τόπος όπου γυρίστηκαν πολλές ελληνικές ταινίες. Αυτό, όμως, που ίσως δεν γνωρίζουν αρκετοί είναι ότι τα Αναφιώτικα συνδέθηκαν με τη ροκ μουσική αλλά και με τους χίπηδες. Η συνοικία αποτέλεσε καταφύγιο πολλών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ενώ τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο διακινείται ο αστικός μύθος ότι για κάποιο διάστημα είχε διαμείνει εκεί ο μουσικός θρύλος των Doors, Τζιμ Μόρισον.
Ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και συνεργάτης του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, Κώστας Στοφόρος, κατά τη διάρκεια περίπατου που διοργανώθηκε, διηγείται τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από αυτήν την ιδιαίτερη γειτονιά. «Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας τα Αναφιώτικα συνδέθηκαν με την ροκ μουσική, καθώς πάρα πολλοί νέοι νοίκιαζαν μικρά σπίτια στην περιοχή μιας και στην Πλάκα χτυπούσε τότε η καρδιά της νυχτερινής Αθήνας, οπότε τους βόλευε να μένουν εκεί. Ο Δημήτρης Πουλικάκος, η Φλέρυ Νταντωνάκη αλλά και ο μουσικός Γιώργος Γαβαλάς, ήταν μερικοί από τους καλλιτέχνες που διέμεναν για ένα διάστημα στα Αναφιώτικα. Έτσι συνδέθηκαν με την ροκ μουσική. Αλλά και ξένοι καλλιτέχνες έρχονταν εδώ. Μάλιστα όπως λέει ο Στέλιος Ελληνιάδης τα τρία μέρη που προτιμούσαν στην Ελλάδα, ήταν τα Μάταλα, η Ίος και τα Αναφιώτικα», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Στοφόρος.
Περπατώντας στα σοκάκια των Αναφιώτικων και ανεβαίνοντας τα απότομα σκαλοπάτια, ο κ. Στοφόρος σταματά σε ένα πολύ στενό δρομάκι που με δυσκολία χωρούν να περάσουν δύο άτομα. Εκεί δεσπόζει ένα χαμηλό σπίτι με μπλε παράθυρα και μία σιδερένια σκάλα. Πρόκειται για το σπίτι που φημολογείται ότι πέρασε μερικούς μήνες της ζωής του, ο Τζιμ Μόρισον. «Υπάρχει μαρτυρία κατοίκων ότι έζησε εδώ ο Τζιμ Μόρισον το διάστημα 1969-1971. Η πληροφορία όμως δεν είναι διασταυρωμένη. Το 1971 πέθανε στο Παρίσι και σε εκείνο το διάστημα έζησε στην Ευρώπη. Ίσως έζησε στην Ελλάδα, αλλά βασιζόμαστε σε προφορικές μαρτυρίες, οπότε αποτελεί έναν θρύλο», αναφέρει ο κ. Στοφόρος.
Από τα Αναφιώτικα είχαν περάσει και οι θρυλικοί Beatles, τον Ιούλιο του 1967, όταν είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος τους Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. Σύμφωνα με τον κ. Στοφόρο , εκείνη την περίοδο οι Beatles, ταξίδεψαν στους Δελφούς, στην Αράχωβα και στην Ιτέα, καθώς επίσης και στην Εύβοια και στην Σκιάθο. Οι φήμες της εποχής μάλιστα έλεγαν ότι είχαν έρθει στην Ελλάδα για να αγοράσουν ένα νησί, κάτι το οποίο δεν συνέβη λόγω της πολιτικής κατάστασης που βρισκόταν η χώρα τότε.
Από την μαγεία των Αναφιώτικων φαίνεται πως δεν γλίτωσε ούτε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Όπως καταγράφει στο κείμενό του με τίτλο “Αι Αθήναι ως ανατολική πόλις”, περπατώντας στην Αθήνα και φτάνοντας στα Αναφιώτικα, ένιωθε δύο μορφές να τριγυρνάνε ο Απόστολος Παύλος και ο Διόνυσος.
Ισχυρή παρουσία στην περιοχή είχε και ο παλαιός ελληνικός κινηματογράφος. Συγκεκριμένα, τα πλάνα για το τραγούδι “Υπομονή” στην ταινία “Διπλοπενιές” με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ φαίνεται πως γυρίστηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ενώ στην οδό Τριπόδων βρίσκεται το σπίτι όπου διέμεναν οι πρωταγωνιστές στην ταινία αυτή. Απέναντι ακριβώς βρίσκεται το σπίτι ενός άλλου κινηματογραφικού ζευγαριού αυτό της ταινίας “Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα”.
Ακόμη και ο ξένος τύπος έχει εξυμνήσει αυτή την ιδιαίτερη συνοικία. Συγκεκριμένα, το 2017 μάλιστα η γαλλική εφημερίδα Liberation ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Πρέπει να ανέβεις πολύ ψηλά. Πρέπει να ξεπεράσεις τις ορδές των τουριστών που συνωστίζονται στα δρομάκια, στο Μοναστηράκι και στην Πλάκα, τις δύο γειτονιές που βρίσκονται στα πόδια της Ακρόπολης, και να πας ακόμη ψηλότερα, ακόμη κι αν δεν φαίνεται τίποτα. Και ξαφνικά, έφτασες: απόλυτη σιωπή, ένας δαίδαλος από στενά και στριφογυριστά δρομάκια αλλά κυρίως μικρά σπιτάκια ασβεστωμένα, πνιγμένα στα τριαντάφυλλα και τα γιασεμιά που θυμίζουν σπίτια ψαράδων. Θα νόμιζε κανείς ότι βρίσκεται σε ένα ξεχασμένο νησί κι όχι στην καρδιά της Αθήνας.
Αυτά τα καθαρά και γεμάτα λουλούδια σπιτάκια είναι τα “Αναφιώτικα”. Εδώ βρισκόμαστε σε έναν ξεχωριστό κόσμο, σε απευθείας σύνδεση με ένα νησάκι 40 τ.χ. στο αρχιπέλαγος των Κυκλάδων: η Ανάφη έδωσε το όνομά της σε αυτή τη γειτονιά που σαν από θαύμα σώθηκε από την κατασκευαστική μανία».
Τη δεκαετία του 1950 τμήμα της συνοικίας κατεδαφίστηκε στο πλαίσιο ανασκαφών. Την δεκαετία του 1980 απαλλοτριώθηκε περίπου το 1/3 της συνοικίας προς τα τείχη από το υπουργείο πολιτισμού ώστε να αποκαλυφθεί ο αρχαίος Περίπατος ενώ σήμερα υπάρχουν περίπου 50 σπίτια εκεί.
Οι άνθρωποι στο κέντρο της Αθήνας κινούνται με εξωφρενικά γρήγορους ρυθμούς, περπατούν γοργά, και ο ήχος από τις κόρνες των οχημάτων κατακλύζουν την πόλη. Λίγο πιο πέρα όμως υπάρχει ένα μέρος που ο χρόνος έχει σταματήσει και ξεπροβάλλουν πίνακες με αφίσες από το νησί της Ανάφης, ενώ ο μόνος ήχος που ακούγεται είναι το νιαούρισμα των γάτων. Δύο τελείως διαφορετικοί κόσμοι σε τόσο κοντινή απόσταση γεμάτοι ιστορίες και αστικούς μύθους.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
