Στην αγκαλιά του Πάρνωνα θα βρείτε έναν παραδοσιακό οικισμό με πλούσια ιστορία και γεύσεις… από κάστανο!
Η Καστάνιτσα (τσακωνικά: Γαστένιτσα, παλαιότερη ονομασία: Καστανίτσα) είναι ορεινό χωριό της Αρκαδίας, χτισμένο στις πλαγιές του Πάρνωνα σε υψόμετρο 840 μέτρων. Ανήκει στα Τσακωνοχώρια, στα χωριά δηλαδή που ιδρύθηκαν από Τσάκωνες. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα των νομών Αρκαδίας και Λακωνίας.
Η Καστάνιτσα και η γύρω από τον οικισμό περιοχή με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού το 1967 κηρύχθηκε ως διατηρητέος οικισμός ιδιαίτερου φυσικού και αρχιτεκτονικού κάλλους. Παρόλο που από τότε πέρασαν σαράντα τέσσερα χρόνια η Καστάνιτσα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από κάθε επισκέπτη ως ένα κρυμμένος θησαυρός με σημαντικότερα στοιχεία τα πετρόκτιστα σπίτια. Ο επισκέπτης περπατώντας στα γραφικά σοκάκια του χωριού θα δει πέτρινες τοξωτές εξώπορτες, πυργόσπιτα τριακοσίων και πλέον χρόνια, με πλακόστρωτους και πεντακάθαρους δρόμους και πολλές άλλες ομορφιές.
«Καούρ εκάνατε τα χώρα νάμου», δηλαδή, «Καλώς ήρθατε στο χωριό μας» όπως λένε στην Τσακώνικη διάλεκτο!
Τι να δείτε/ Τι να κάνετε
Πυργόσπιτα
Μέσα από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ομορφιά της Καστάνιτσας ξεπροβάλλουν τα Πυργόσπιτα που όλα τους κουβαλούν ιστορία αρκετών αιώνων. Διάσπαρτα σε όλες τις γειτονιές του χωριού αλλά κυρίως στην γειτονιά του Πύργου ξεχωρίζουν με τον επιβλητικό τους όγκο. Όλα είναι κατασκευασμένα τουλάχιστον πριν από τριακόσια χρόνια και είναι τριόροφα, με μικρά ξύλινα μπαλκόνια, με επίσης μικρά παράθυρα, με στέγη με πλάκες Πάρνωνα, ενώ αρκετά έχουν ακόμα μικρές πολεμίστρες, δείγμα του ότι η Καστάνιτσα υπήρξε ορμητήριο της Κλεφτουριάς όχι μόνο κατά τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 αλλά πολύ πιο πριν. Αξίζει τον κόπο κάθε επισκέπτης να περιπλανηθεί σε αυτές τις γειτονιές, να ανακαλύψει τα ιστορικά αυτά κτίρια, να τα θαυμάσει και να τα αποτυπώσει με την φωτογραφική του μηχανή.
Βυζαντινός Πύργος
Στο βόρειο τμήμα του χωριού ξεχωρίζουν τα ερείπια του Βυζαντινού Πύργου που δεσπόζει από τον λόφο με πανοραμική θέα σε όλο τον οικισμό αλλά και μακριά μέχρι τις κορυφές του Πάρνωνα με τα καστανοδάση, τα έλατα, τα πεύκα αλλά και ακόμα μακρύτερα μέχρι τον Αργολικό Κόλπο. Ο Πύργος σύμφωνα με τις Ιστορικές πηγές κτίσθηκε από τους Βυζαντινούς τον 14ο αιώνα και αποτελούσε σημαντικό οχυρωματικό έργο για τον έλεγχο του σημαντικού δρόμου που ξεκίναγε από την Αργολίδα και κατέληγε στην Λακωνική πεδιάδα. Σε πλήρη μορφή ο Πύργος ήταν δίπατος, ξεπερνούσε σε ύψος τα οκτώ μέτρα, ενώ τα πέτρινα τοιχία ήταν περίπου ενάμιση μέτρο και κυκλικά είχε παντού πολεμίστρες. Την εποχή της Τουρκοκρατίας αποτελούσε σημαντικό καταφύγιο για τους κατοίκους και δεν ήταν λίγες οι μάχες που δόθηκαν με επιτυχία μέσα από τα τείχη του. Γύρω στο 1810 ο Πύργος συντηρήθηκε με έξοδα του Καστανιτσιώτη Οπλαρχηγού Καψαμπέλη και προς τιμή του οι Καστανιτσιώτες τον ονόμασαν Πύργο του Καψαμπέλη. Ο Πύργος δυστυχώς γκρεμίσθηκε το 1948, την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου και σήμερα υπάρχουν τα ερείπια του. Για την ανάβαση των επισκεπτών υπάρχει πλακοστρωμένο μονοπάτι με ξύλινη περίφραξη.
Ιερός Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
Στην Πλατεία Καψαμπέλη πάνω από το παλιό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου υπάρχει ο Πολιούχος Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Η Εκκλησία αυτή κτίσθηκε το 1780 μετά από ειδική άδεια του τότε Τούρκου Αγά της Τρίπολης που είχε επισκεφθεί την Καστάνιτσα και έμεινε απόλυτα ευχαριστημένος από την φιλοξενία των κατοίκων και από τα όμορφα δώρα τους. Το 1810 και με χρήματα του αείμνηστου Καστανιτσιώτη Ηλία Μάνεση αξιοματούχου της Αικατερίνης της Μεγάλης αλλά και από τα ιδρυτικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας από το 1818 κατασκευάσθηκε στην Οδησσό και μεταφέρθηκε στην Καστάνιτσα το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο ρώσικης τεχνοτροπίας που κοσμεί και σήμερα τον Ιερό Ναό που δεσπόζει στο Κέντρο του Χωριού. Μαζί με το τέμπλο την ίδια περίοδο δωρήθηκαν και τα δύο μεγάλα επιχρωσωμένα μανουάλια που και αυτά υπάρχουν σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Δίπλα από το κτίριο της Εκκλησίας υπάρχει η Πλατεία Καψαμπέλη που αναπλάσθηκε το 1995 και είναι από τα πιο γραφικά σημεία του χωριού. Η θέα από την πλατεία φτάνει μέχρι τον Αργολικό κόλπο.
Κέντρο Ενημέρωσης Καστάνιτσας
Στην Πλατεία του Αγιάννη και στο κτίριο που μέχρι το 1992 στέγαζε από 1870 το Δημοτικό Σχολείο διαμορφώθηκε το 2008 το Κέντρο Ενημέρωσης Καστάνιτσας με χρηματοδότηση από τα ειδικά Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Το κτίριο αναπλάσθηκε συνολικά, προστέθηκαν οι αναγκαίες υποδομές και σε δύο αίθουσες του Ισογείου δημιουργήθηκε μία σημαντική έκθεση με φωτογραφική απεικόνιση και παράθεση κειμένων για τη σημαντική και μοναδική χλωρίδα και πανίδα του Πάρνωνα, για την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα της Καστάνιτσας αλλά και των γύρω χωριών του Πάρνωνα, για τα μονοπάτια και τα φαράγγια της περιοχής, για το μοναδικό καστανόδασος που αγκαλιάζει την Καστάνιτσα αλλά και για τον Πάρνωνα, το πανέμορφο βουνό που απλώνεται από τον Αργολικό μέχρι την Μονεμβάσια.
Οι νερόμυλοι
Έξω από το χωριό λειτουργούσαν τρεις νερόμυλοι που άλεθαν το σιτάρι. Από συμφωνητικά του 1828 προκύπτει ότι από τότε λειτουργούσαν νερόμυλοι στην Καστάνιτσα. Σήμερα σώζονται τα ερείπια του τελευταίου νερόμυλου που λειτούργησε μέχρι το 1970 περίπου. Για τη λειτουργία των μύλων χρειάζονταν : Η Στέρνα: Χώρος που συγκεντρώνεται η απαραίτητη κινητήρια δύναμη, δηλ. το νερό. Το Βαγένι : Από την έξοδο της Στέρνας στο κάτω μέρος ξεκινούσε ένα ξύλινος υδραγωγός. Το «Βαγένι» που είχε μήκος 20 μέτρα περίπου και αποτελείτο από τμήματα των 5 μέτρων, πάχους τεσσάρων εκατοστών και πλάτους 8 εκατοστών, που τα έδεναν περιφερειακά με σιδερένια στεφάνια 2 μεγάλες μυλόπετρες. Η φτερωτή: ένας ξύλινος δίσκος με διάμετρο 1 μέτρου και πάχους 20 εκ. Στην περιφέρεια σε ίσες αποστάσεις υπήρχαν τρύπες στις οποίες σφήνωναν τα πτερύγια «φτερά». Κυλώντας το νερό στο Βαγένι αναπτύσσει δύναμη που λέγεται πτωτική η οποία εξαρτάται από την ποσότητα του νερού και την κλίση της πορείας του. Έτσι με την πτώση του νερού στην φτερωτή και με τις πολλές και γρήγορες στροφές της, θέτει σε κυκλική κίνηση την πάνω μυλόπετρα , ενώ η κάτω είναι σταθερή, με αποτέλεσμα την τριβή του σιταριού, που έπεφτε στο κέντρο της πάνω μυλόπετρας, να φεύγει προς τα πλάγια το αλεύρι.
Πλατεία Καταδρομέα Σωτηρίου Κουρούνη
Πεντακόσια μέτρα από την οικισμό και επί του επαρχιακού δρόμου Καστάνιτσας Σιταινάς το 2006 διαμορφώθηκε και αναπλάθηκε ένας πολύ γραφικός χώρος με πλακόστρωτα, παραδοσιακά φανάρια, λουλούδια, πλατάνια και όλα αυτά σε ένα καταπράσινο περιβάλλον γεμάτο από καστανιές, καρυδιές και αρκετά νερά. Ο χώρος αυτός αφιερώθηκε στον αείμνηστο συμπατριώτη καταδρομέα που σκοτώθηκε το 1974 στην Κύπρο. Ο Σύλλογος του χωριού στον χώρο αυτό διοργανώνει κυρίως τα καλοκαίρια αρκετές εκδηλώσεις με σημαντικότερη ΤΗΝ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ. Η περιοχή είναι ειδυλλιακή και σίγουρα αξίζει τον κόπο για ένα περίπατο.
Το καστανόδασος και η γιορτή κάστανου
Το καστανόδασος που περιβάλλει την Καστάνιτσα απλώνεται σε έκταση που φτάνει τα 4.000 στρέμματα, ιδιοκτήτου και καλλιεργήσιμου καστανεώνα. Στο παρελθόν, η σοδειά από τα κάστανα ξεπερνούσε τους 400 τόνους. Η καθιερωμένη, από το 1983, Γιορτή Κάστανου γίνεται κάθε χρόνο στην Καστάνιτσα το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου, όμως έχει τις ρίζες της στα τέλη του 18ου αιώνα. Η Γιορτή Κάστανου δεν περιλαμβάνει στο μενού της μόνο λιχουδιές με βάση το εξαιρετικά νόστιμο κάστανο της περιοχής, αλλά και πιάτα όπως γίδα βραστή, φασολάδα, τοπικά γλυκά, τσάι του βουνού, κρασί και τσίπουρο τα οποία μάλιστα συνοδεύονται με παραδοσιακή μουσική και χορούς, ενώ παράλληλα λαμβάνουν χώρα και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ώρα για δράση
Οι λάτρεις της φύσης, δεν πρέπει να παραλείψουν να κάνουν η πεζοπορία στο μοναδικού κάλλους φαράγγι της Μαζιάς διανύοντας μια πορεία τριών ωρών δίπλα στο ρέμα ανάμεσα σε σπάνια φυτά, σε θεόρατα βράχια και πλατάνια. Μπορούν να ξεκινήσουν από το Μοναστήρι της Κοντολινάς και να φτάσουν στον αμαξιτό δρόμο που έρχεται από τον Άγιο Ανδρέα στην περιοχή Διπόταμα. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει καταφύγιο θηραμάτων (ζαρκάδια), αλλά και πολύ σημαντική χλωρίδα. Το ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα σπάνια βότανα που ευδοκιμούν στην περιοχή. Επίσης, μπορούν να ακολουθήσουν τα μονοπάτια που ενώνουν την Καστάνιτσα με τη Σίταινα και τον Πλάτανο.
Extra Tip: Θαυμάστε τον υγρότοπο Μουστού τον μεγαλύτερο και σημαντικότερο υγρότοπος της περιοχής, που βρίσκεται στο κέντρο του όρμου του Άστρους, πίσω από μία αμμώδη παραλία. Περιλαμβάνει δύο λίμνες, τη λίμνη του Μουστού και μία μικρότερη τη λίμνη του Χερρονησίου.
Τι να δοκιμάσετε
Μην φύγετε από εκεί χωρίς να δοκιμάσετε τις τοπικές σπεσιαλιτέ, περισσότερες από τις οποίες έχουν μέσα κάστανο! Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν η κοτόπιτα με κάστανο, αρνάκι ή χοιρινό με κάστανο αλλά και μανιτάρια στιφάδο με κάστανο, γλυκό του κουταλιού κάστανο, μαρόν γλασσέ με κάστανο, μαρμελάδες, κέικ με κάστανο και τρούφες με κάστανο.
Κατάφυτο τοπίο, παράδοση, ιστορία, χαλάρωση και θέα που κόβει την ανάσα…. Η Καστάνιτσα τα έχει όλα! Με σημείο εκκίνησης την πρωτεύουσα και μέσω τις Ολυμπίας Οδού σε λιγότερο από 3 ώρες θα φτάσετε το υπέροχο χωριό της Αρκαδίας
