Χριστουγεννιάτικο ταξίδι με άρωμα Κυκλάδων – Πως γιορτάζουν τα νησιά;

Τα Χριστούγεννα είναι μια μαγική γιορτή για πολλούς και αυτό γιατί προκαλεί μόνο θετικά συναισθήματα, όπως χαρά και οικογενειακή θαλπωρή. Πως γιορτάζει όμως τα Χριστούγεννα ο κάθε τόπος; Μπορεί να νομίζετε ότι τα έθιμα είναι πανομοιότυπα, ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Έτοιμοι να ανακαλύψετε τις παραδόσεις και τα χριστουγεννιάτικα έθιμα των Κυκλάδων;

Σύρος

Οι Συριανοί θεωρούν το νησί τους ως την πρωτεύουσα των Χριστουγέννων και αυτό γιατί την ”Καλή Βραδιά”, δηλαδή την παραμονή των Χριστουγέννων, οι καθολικοί κάτοικοι, κυρίως της συριανής υπαίθρου και της Άνω Σύρου, μετά από την εκκλησία, επιστρέφουν στα σπίτια τους και τρώνε ψάρι και κουνουπίδι.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μέλη του Λυκείου Ελληνίδων, ντυμένα με την παραδοσιακή συριανή φορεσιά, περιέρχονται στους δρόμους της Ερμούπολης κρατώντας το στολισμένο παραδοσιακό καραβάκι και ψάλλουν τα συριανά και τα τηνιακά κάλαντα. Το καραβάκι συμβολίζει την πλεύση του ανθρώπου προς την καινούργια ζωή μετά τη γέννηση του Χριστού.

Σίφνος

Στη Σίφνο τα παραδοσιακά Σιφνέικα κάλαντα είναι αυτοσχέδιες δημιουργίες στην τοπική διάλεκτο οι οποίες συνδέονται άμεσα με την θρησκευτική ζωή και ψέλνονται από το μεσημέρι μέχρι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Οι συνθέσεις αυτές αναδεικνύουν το ταλέντο του δημιουργού, εκφράζουν συναισθήματα και σχολιάζουν πρόσωπα και καταστάσεις. Στη Σίφνο το πατροπαράδοτο χριστουγεννιάτικο τραπέζι αποτελείται, κατά βάση, από χοιρινό κρέας παστό ή στο φούρνο και από Χριστόψωμα ζυμωμένα με γλυκάνισο.

Αμοργός

Στην Αμοργό, ανήμερα τη Πρωτοχρονιά, σερβίρουν τον ”κοφτό”, ένα μείγμα από σιτάρι, κρεμμύδι, τυρί τριμμένο, λάδι και νερό για να πάει καλά η σοδειά.

 

Σαντορίνη

Ιδιαίτερο για την Ελλάδα έθιμο υπάρχει στην Σαντορίνη όπου οι νοικοκυρές ετοιμάζουν πουτίγκα καθώς και τα Ιταλικά ζυμαρικά Νιόκι.

Επίσης, Στη Σαντορίνη υπάρχει ένα παλιό έθιμο, από τη βυζαντινή εποχή, όπου όλοι οι μαθητές δημοτικού σχολείου δίνουν την ”Καληχέρα” στο δάσκαλό τους και φυσικά τα κάλαντα τους.

Σέριφος

Στη Σέριφο, ένα έθιμο μετρά πολλά χρονιά ζωής και αναβιώνει κάθε Χριστούγεννα. Όλοι οι άνδρες του νησιού πηγαίνουν στον παπά για να του ευχηθούν και να του δώσουν κάποιο φιλοδώρημα και με αυτόν τον τρόπο να ”φλερτάρουν” όπως λέγεται, τον παπά.

Ανάφη

Στην Ανάφη, τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές παρασκευάζουν και προσφέρουν το ”κουφέτο”, γλυκό του κουταλιού από ασπρισμένα αμύγδαλα και κομμάτια κοκκινωπής κολοκύθας τα οποία σιγοβράζουν μέσα σε μέλι. Την Πρωτοχρονιά ψήνουν στον ξυλόφουρνο το αναφιώτικο ‘‘ζαφοριστό” ψωμί από κρόκο με ιδιαίτερη γεύση ζαφοράς και με έντονο κίτρινο χρώμα.

Τήνος

Στην Τήνο, το ”Τραπέζι της Αδελφότητας” είναι ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο το αναβιώνει στο παραδοσιακό χωριό του Τριποτάμου κάθε χρόνο στις 25 Δεκεμβρίου. Οι οικογένειες του χωριού αναλαμβάνουν κάποιες δεδομένες υποχρεώσεις προς τον ενοριακό ναό του χωριού, τα Εισόδια της Θεοτόκου. Ο αρχηγός της οικογένειας η οποία ορίζεται υπεύθυνη ονομάζεται ”κάβος” και υποχρεώνεται να διατηρεί αναμμένο, όλο το χρόνο, το καντήλι μπροστά από την εικόνα της Γέννησης του Χριστού. Πρέπει επίσης να διατηρεί καθαρή την εκκλησία, να αναλαμβάνει τα έξοδα της λειτουργίας των Χριστουγέννων και την προμήθεια κεριών, καθώς και μιας μεγάλης λαμπάδας από γνήσιο κερί μέλισσας. Το μεσημέρι των Χριστουγέννων ο «κάβος» παραθέτει γεύμα στο σπίτι του μόνο για τους άνδρες του χωριού και τον ιερέα της ενορίας. Οι προσκεκλημένοι φέρνουν μαζί τους, μέσα σε μία πετσέτα, το ψωμί, το πιρούνι, το κουτάλι και το κρασί τους. Το επίσημο αυτό γεύμα χαρακτηρίζεται από την αφθονία των εδεσμάτων και τη γενναιοδωρία του ”κάβου” ο οποίος προσφέρει στους συνδαιτυμόνες σούπα μοσχαρίσια, κρεμμυδάτο κοκκινιστό κρέας, κρέας βραστό και ντολμάδες.

Πάρος

Το Σταυρόψωμο, ήταν καρβέλι με κορδονένιο σταυρό κι ένα καρύδι στη μέση. Την παραμονή των Θεοφανείων το ευλογούσε ο παπάς που φώτιζε το σπίτι. Αν δεν περνούσε ο παπάς το ράντιζε με αγιασμό, το σταύρωνε και το έκοβε ο νοικοκύρης, μοιράζοντας το πρώτο κομμάτι στα ζωντανά.

Το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού. Έθιμο που υποχώρησε με το χρόνο, κανείς όμως δεν το έχει ξεχάσει. Παράδοση αποτελεί το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι των νησιών μας, που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου το κατασκεύαζαν. Με υλικά της εποχής που μπορούσαν να εξοικονομήσουν, από μαραγκούδικο ρετάλια, από μπακάλικο κάποιο γκαζοντενεκέ, καλάμια, κομμάτια ύφασμα και ότι άλλο σκεφτόντουσαν, ακόμα και ξεκούφωμα κομμάτι ξύλου ή κορμού, γίνονταν στα χέρια τους η λεγόμενη καράβα.

Νάξος

Στα χωριά της Νάξου και τις δώδεκα ημέρες των εορτών καίει άσβεστο ένα ξύλο στο τζάκι, το”χριστοκούτσουρο”, τη στάχτη του οποίου θα ρίξουν αργότερα για ευλογία σε φυτά και ζώα.

Στο Γλινάδο της Νάξου , υπάρχει ένα έθιμο που σκοπό έχει την ενίσχυση των δεσμών του ζευγαριού: το ”πάντρεμα” της φωτιάς. Τοποθετώντας σταυρωτά δυο ξύλα στη φωτιά, για να είναι το ανδρόγυνο ευτυχισμένο, ακριβώς όπως ζευγαρώνουν τα ξύλα. Ένα παραδοσιακό γαστρονομικό έθιμο της Νάξου είναι γεμιστό κατσίκι με διάφορα χορταρικά και ρύζι, το οποίο παρασκευάζεται και προσφέρεται τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Ζυμώνονται επίσης τα Χριστόψωμα με σταφίδες και καρύδια, τα οποία έχουν στο κέντρο ένα ολόκληρο καρύδι με το τσόφλι του και ένα σταυρό από ζυμάρι.

Μύκονος

Τα Χριστούγεννα, τα στενά δρομάκια της Μυκόνου μοσχοβολούν από τις δίπλες, τα φοινίκια, τους κουραμπιέδες και τα Χριστόψωμα που ψήνονται στο φούρνο. Στα χωριά ζυμώνουν και ψήνουν ένα επιπλέον Χριστόψωμο το οποίο μοιράζουν στα ζώα του σπιτιού. Εκτός από τα γλυκίσματα οι νοικοκυρές μαγειρεύουν λαρδί χοιρινό με χόρτα ή λάχανο, το οποίο συμβολίζει την αφθονία, κρέας ψητό στον φούρνο, κρεμμυδόπιτα με ντόπια ”τυροβολιά” και μελόπιτα με τυροβολιά, μέλι και κανέλα. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ομάδα ”καλαντιστάδων” του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου Γυναικών Μυκόνου, με την παραδοσιακή ”καράβα” και το φαναράκι στα χέρια, περιφέρεται στην Χώρα ψάλλοντας τα Μυκονιάτικα και τα παραδοσιακά Δηλιανά Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα. Με τα παραδοσιακά πρωτοχρονιάτικα κάλαντα θα καλωσορίσει τους πιστούς το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής στην Άνω Μερά, μετά την πρώτη λειτουργία του χρόνου. Ο Δήμος Μυκόνου στη συνέχεια προσκαλεί τους δημότες στην κοπή της βασιλόπιτας στην αίθουσα της Κοινότητας στην πλατεία της Άνω Μεράς στις 11:00.

Άνδρος 

Τα Χριστούγεννα στην Άνδρο παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο και περνά τα έθιμα από την μία γενιά στην άλλη. Οι Χριστουγεννιάτικες συνήθειες ξεκινούν από τις 6 Δεκεμβρίου, εφόσον ο Αγ. Νικόλαος είναι ο προστάτης των ναυτικών, στις παρακλήσεις τους οι πιστοί ζητούν να περιβάλλει τους ξενιτεμένους ναυτικούς και με την ευλογία του να φτάσουν σώοι στα σπίτια τους.

Στην Κύθνο τα Χριστούγεννα φτιάχνουν χριστόψωμο αρωματισμένο με γλυκάνισο και μαστίχα. Στην Κίμωλο στα γλυκά των Χριστουγέννων πρωταγωνιστούν τα ξεροτήγανα ή δίπλες, με άφθονο μέλι και κανέλα. Στη Μήλο μαζί με τα διάσημα κουφέτα είναι και η εποχή για τα πιταράκια με φρέσκο δυόσμο, και πίτες με Μυρώνια και καυκαλήθρες. Στην Αντίπαρο φτιάχνουν τα κουλούρια της πρωτοχρονιάς αρωματισμένα με μαστίχα και τα γιορτινά τραπέζια μοσχοβολούν από το μοναδικό θυμάρι των Κυκλάδων.