Εάν εσύ ζήσεις, μη με ξεχάσεις. Εάν εσένα δεν σε βρει το βόλι, όταν συναντάς τους ανθρώπους στο δρόμο θα λες καλημέρα κι από έμενα. Κι όταν πίνεις κρασί, θα πίνεις και για μένα. Κι όταν ακούς τον παφλασμό των κυμάτων θα τον ακούς και για μένα. Κι όταν ακούς τον άνεμο να περνάει μέσα από τα φύλλα, κι ακούς το θρόισμα του ανέμου, θα το ακούς και για μένα. Κι όταν χορεύεις, θα χορεύεις και για μένα.
Απόσπασμα από την ομιλία του Μ. Γλέζου, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου του με τίτλο «Ακρωνύμια»
Ο παφλασμός των κυμάτων, το θρόισμα του ανέμου… Τα λόγια του μεγάλου αγωνιστή, Μανώλη Γλέζου, αγγίζουν τις ψυχές μας φέρνοντας μας εικόνες… Εικόνες από την αγαπημένη του γενέτειρα, τη Νάξο και συγκεκριμένα την Απείρανθο, ή αλλιώς τ’ Απεράθου όπως την ονομάζουν στην τοπική διάλεκτο.
Το πανέμορφο αυτό χωριό, που από χθες θρηνεί την απώλεια ενός άξιου τέκνου του, είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων, στην ενδοχώρα της Νάξου, ανάμεσα σε δύο κοιλάδες με αμπέλια και περιβόλια και διατηρεί σχεδόν ανέπαφη την ενετική του αρχιτεκτονική μορφή.
Μαρμάρινα στενά καλντερίμια αρκετά από τα οποία είναι σκεπασμένα με αψιδωτές καμάρες, πύργοι που αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της ενετοκρατίας, πολλά και πανέμορφα διώροφα πέτρινα σπίτια με ιδιότυπες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και βέβαια μικρές πλατείες, μαγεύουν κάθε επισκέπτη. Το χωριό είναι ανεπτυγμένο γύρω από δύο Πύργους του 17ου αιώνα, που ανήκαν άλλοτε σε Φράγκους μεγαλογαιοκτήμονες. Ο ένας εξ αυτών είναι ο πύργος του Ζευγώλη.
Η Απείρανθος καταφέρνει και διατηρεί το κυκλαδίτικο άρωμα της, τον δικό της χαρακτήρα και βέβαια την… κρητική καταγωγή της. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο Απέραθος ιδρύθηκε από Κρητικούς. Οι κάτοικοι διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τα έθιμά τους και την τοπική διάλεκτο, που θυμίζει έντονα τα ορεινά χωριά της Kρήτης.
“O Γλέζος την εδίδαξε όλη την οικουμένη, για την ιδέα του κιανείς αξίζει να ποθαίνει”.
Μαντινάδα του Ψαρογιώργη για τον Γλέζο
Από το 1964, στο χωριό υπάρχει και η βιβλιοθήκη του Νίκου Ν. Γλέζου, η μεγαλύτερη στις Κυκλάδες και από τις μεγαλύτερες της Ελλάδας, αφιερωμένη στη μνήμη του Νίκου Γλέζου (σ.σ. αδελφού του Μανώλη Γλέζου) που εκτελέστηκε από τους Ναζί στις 10 Μαΐου 1944. Μάλιστα, σε ανακοίνωσή της για την κηδεία, η οικογένεια του Μ. Γλέζου παρακάλεσε αντί στεφάνου να γίνει δωρεά στη Βιβλιοθήκη της Απειράνθου.
Εκτός από τη φημισμένη βιβλιοθήκη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες της Παναγίας της Απεραθίτισσας, στο ψηλότερο σημείο του χωριού, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Γεωλογικό Μουσείο, το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών και το Λαογραφικό Μουσείο.
Ο Σύλλογος Απειράνθου Νάξου, αποχαιρέτησε τον δικό της Μανώλη με έναν διαφορετικό και συγκινητικό τρόπο, με το ποίημά του «Το σπίτι που γεννήθηκα»:
«Το σπίτι που γεννήθηκα
μιαν ανεμοφωλιά, μιαν αειφόρα οπτασία,
στ’ Απεραθιού και της ιστορίας τα διάσελα,
στης Φυροΐστρας την πιο αψηλή τη ρύμνη,
ένα σημάδι στο δρόμο του ήλιου, της ζωής μου το σημάδι,
πάνω στην πλάτη της Ψάρης Πλάκας».
Η Απείρανθος θα αποχαιρετήσει τον Γλέζο, ο οποίος υπήρξε και κοινοτάρχης του χωριού από το 1986 έως το 1990, με το δικό της ξεχωριστό τρόπο που θα ανακοινωθεί προσεχώς.
